نگارش پایان نامه از دغدغه‌های اصلی دانشجویان تحصیلات تکمیلی است. علاوه بر انجام تحقیقات مرتبط با پایان نامه تنظیم متن پایان نامه دارای نکات فراوانی است که ذهن دانشجویان را به خود مشغول ساخته است. یکی از نکات اصلی و کلیدی در نگارش پایان نامه چگونگی گنجاندن توضیحات بیشتر برای متن و نحوه نوشتن پاورقی در پایان نامه است. پاورقی معمولاً با گذاشتن یک شماره کوچک در متن اصلی و توضیحات اضافی در پایین صفحه شکل می‌گیرد. پاورقی به 2 منظور در متون استفاده می‌شود:
- به عنوان استناددهی یا مرجع نویسی برای نوع‌های خاصی از انواع مختلف رفرنس نویسی
- برای نوشتن توضیحات اضافی در رابطه با متن
استفاده از پاورقی برای استناددهی
برخی از انواع روش‌های رفرنس نویسی مانند رفرنس نویسی شیکاگو، نیاز به استناددهی با استفاده از پاورقی دارند. به این شکل که در صورتی که قصد استناددهی به یک مرجع را داشته باشید، بایستی یک شماره کوچک در انتهای جمله قرار دهید که شامل اطلاعاتی از منبع مد نظر است. این شماره با یک پاورقی با همین شماره مطابقت خواهد داشت که شامل اطلاعاتی از قبیل نام نویسنده، عنوان منبع، تاریخ و … است.
مثال نحوه نوشتن پاورقی برای رفرنس نویسی به روش شیکاگو
Citation styles such as Chicago A, OSCOLA, Turabian and ACS require the use of footnote citations instead of author-date in-text citations.1
1Courtney Gahan, What are footnotes and endnotes? Amsterdam: Scribbr, 2018.
اطلاعاتی که در پاورقی اضافه می‌کنید بسته به نوع روش رفرنس نویسی مد نظر شما خواهد داشت. به عنوان مثال در روش APA از انواع روش‌های رفرنس نویسی تنها به نوشتن نام نویسنده و تاریخ انتشار اثر در متن اصلی و نوشتن نام نویسنده به انگلیسی در پاورقی ( در صوتی که نویسنده ایرانی نباشد ) بسنده می‌کنند. برای این کار در صورتی که منبع مد نظر شما دارای بیش از یک نویسنده باشد:
- برای منابعی که دارای 2 نویسنده هستند بایستی نام هر 2 نویسنده در متن اصلی و پاورقی گنجانده شود.
- برای منابعی که دارای بیش از 2 نویسنده هستند، تنها نوشتن نام نویسنده اول و عبارت ” و همکاران ” در متن اصلی و نام نویسنده اول و عبارت “et al.” ( در صورتی که نویسندگان ایرانی نباشند )، کافی است.
توجه داشته باشید که در نگارش پایان نامه معمولاً استفاده از روش رفرنس نویسی APA مد نظر خواهد بود ولی برای کسب اطمینان کامل، قبل از شروع به نگارش پایان نامه این موضوع را از اساتید راهنما یا اساتید مشاور خود جویا شوید.
استفاده از پاورقی برای توضیحات اضافی در رابطه با متن
حتی در صورتی که روش رفرنس نویسی مورد استفاده شما نیاز به استناددهی در پاورقی نداشته باشد، شما برای ارائه برخی توضیحات تکمیلی در رابطه با متن خود نیاز به استفاده از پاورقی خواهید داشت.
به عنوان مثال شما می‌توانید با ارجاع دادن خواننده متن خود به پاورقی، منابع بیشتر در رابطه با متن را برای آنان معرفی کنید و یا توضیحاتی را که موجب درک بیشتر مخاطب از متن خواهد شد ولی وجود آن‌ها در متن اصلی ضروری نیست، در اختیار آنان قرار دهید.
در صورتی که از پاورقی تنها برای ارائه توضیحات تکمیلی استفاده می‌کنید، باید به موارد زیر توجه داشته باشید:
- تعداد پاورقی: تعداد بیش از حد پاورقی در یک صفحه می‌تواند ظاهر متن را نامناسب کند.
- دیدگاه خواننده: توجه داشته باشید که کدام روش انتقال اطلاعات برای خواننده مناسب‌تر است.
نحوه نوشتن پاورقی در پایان نامه
نرم افزار مایکروسافت وورد استفاده از پاورقی را برای کاربران خود تسهیل ساخته است. برای ایجاد پاورقی در این نرم افزار به روش زیر عمل کنید:
- اشاره‌گر ماوس را در محلی که قصد اضافه کردن توضیحات دارید، ثابت کنید.
- از منوی Reference موجود در بالای صفحه گزینه Insert Footnote را انتخاب کنید. شماره پاورقی مربوط به طور اتوماتیک به متن اضافه می‌شود.
- شماره متناظر با متن به صورت اتوماتیک در پایین صفحه اضافه خواهد شد.
- در این قسمت ( پایین صفحه ) شما می‌توانید توضیحات مورد نظر خود را اضافه کنید.
همچنین برای استفاده از نت‌های یادداشت یا همان endnotes می‌توانید با طی همین مراحل و تنها با انتخاب گزینه Insert Endnote به جای گزینه Insert Footnote یادداشت خود را اضافه کنید.
به صورت پیش فرض پاورقی‌ها با شماره‌های 1،2،3 و… شماره گذاری می‌شوند ولی نت‌های یادداشت با کاراکترهای i, ii, iii و … مشخص خواهند شد. در صورتی که قصد تغییر این حالت پیش فرض را داشته باشید، به سادگی می‌توانید با کلیک بر روی علامت فلش در گوشه پایین کادر مربوط به پاورقی در قسمت references فرمت مد نظر خود را انتخاب کنید. در این قسمت تنظیمات دیگری همچون نحوه شروع شماره گذاری، نحوه ریست شدن شماره پاورقی‌ها و … نیز وجود دارد.
نحوه قالب بندی پاورقی
- از یک شماره به صورت تکراری استفاده نکنید حتی در صورتی که قصد استفاده از یک منبع یکسان برای دو جمله متفاوت دارید. هر بار که به منبعی در یک صفحه جدید استناددهی می‌کنید، بایستی به ترتیب از یک شماره جدید نسبت به پاورقی‌های قبلی استفاده کنید.
- متن استناددهی در پاورقی بایستی از متن اصلی پایان نامه کوچک‌تر باشد. به عنوان مثال در صورتی که برای متن اصلی از اندازه فونت 12 استفاده کرده‌اید، بهتر است برای متن پاورقی از اندازه 10 استفاده کنید.
- شماره استناددهی در متن اصلی باید دقیقاً بعد جمله یا کلمه‌ای که قصد توضیح آن را دارید قرار گیرد. در صورتی که یک پاورقی به یک پاراگراف اشاره می‌کند، در این صورت شماره مربوط به پاورقی در متن را دقیقاً بعد از علامت نگارشی مربوط به آن پاراگراف قرار دهید.
- شماره گذاری پاورقی معمولاً برای هر فصل ریست می‌شود ولی شما همچنین می‌توانید از شماره‌های پشت سر هم برای کل پایان نامه خود استفاده کنید.
در این نوشته سعی کردیم، با بیان ساده نحوه نوشتن پاورقی در پایان نامه را بیان کنیم، در صورتی که سوالی در این زمینه داشته باشید، می‌توانید در بخش نظرات سوالات خودتان را بپرسید.
