اغلب اوقات دانشجویان و محققان برای پیشبرد تحقیقات خود و استفاده از اطلاعات به دست آمده از تحقیقات گذشته، به نتایج و داده‌های مقالات و تحقیقاتی که در مجلات مختلف علمی به چاپ رسیده است، مراجعه می‌کنند. با این وجود نحوه انتخاب مقاله یا پژوهش جهت استناد به آن از جهت معتبر بودن، نیاز به تحقیقات فراوانی دارد. افراد ابتدا بایستی از معتبر بودن داده‌ها اطمینان حاصل کنند تا بتوانند از نتایج به دست آمده در تحقیقات خود استفاده کنند. یکی از روش‌های سنجش نتایج یک مقاله، توجه به نام مجله‌ای است که آن را به چاپ رسیده است؛ مجلات معتبر با ارزش علمی بالا تنها مقالاتی را به چاپ می‌رسانند که مطمئن باشند داده‌های آنها از نظر علمی کاملاً صحیح بوده است و محققان و نویسندگان آن از روش‌های صحیح تحقیق و در صورت نیاز از جامعه آماری صحیحی بهره جسته‌اند. برای سنجش کیفیت علمی مجلات بایستی شاخص‌های مختلفی را که برای مجله مد نظر و توسط وبسایت‌های معتبر محاسبه شده است، مورد توجه قرار دهیم. یکی از این شاخص‌ها ایمپکت فاکتور و انواع ایمپکت فاکتور است. مطلب پیش رو به معرفی و بررسی انواع ایمپکت فاکتور، تعریف انواع ایمپکت فاکتور، نحوه محاسبه آنها و معرفی وب‌سایت معتبر برای آگاهی از میزان شاخص مد نظر خواهد پرداخت.( البته توجه داشته باشیم که در حال حاضر تقسیم‌بندی استانداردی برای معرفی انواع ایمپکت فاکتور وجود ندارد و سایت‌های مختلف، شاخص‌های گوناگونی را به عنوان انواع ایمپکت فاکتور معرفی کرده‌اند. با این وجود در این مطلب تلاش بر این بوده است معتبرترین تقسیم‌بندی در اختیار مخاطبان قرار داده شود).
چه شاخص‌هایی را می‌توان به عنوان انواع ایمپکت فاکتور نام برد؟
برخی از شاخص‌هایی که با آنها آشنایی داریم، در رده انواع ایمپکت فاکتور معرفی شده‌اند و این در حالی است که اغلب دانشجویان و محققان از این موضوع مطلع نیستند و برای بررسی اعتبار و کیفیت یک مجله علمی تنها به امتیاز مجله از منظر خود ایمپکت فاکتور (IF) توجه می‌کنند. این ضرایب یا شاخص‌ها را می‌توانیم به ترتیب زیر نام ببریم:
- ایمپکت فاکتور مجله یا (Journal Impact Factor (JIF
- شاخص اچ یا H-Index
- شاخص جی یا G-Index
- امتیاز آیگن فاکتور یا Eigen Factor Score
در ادامه به معرفی انواع این شاخص‌ها و منبعی برای یافتن ضرایب مذکور برای مجلات مختلف می‌پردازیم:
ایمپکت فاکتور مجله
ایمپکت فاکتور یا ضریب تاثیر مجله تنها بازتابی از تعداد استنادات بر مطالب علمی یک مجله به طور میانگین و بدون در نظر گرفتن وزن خاصی برای این استنادات در اختیار ما قرار می‌دهد. مجله با ایمپکت فاکتور بالا، دارای تعداد استنادات بالایی خواهد بود.
برای محاسبه این ضریب، تعداد استنادات به مطالب مجله مد نظر در دو سال اخیر را بر تعداد کل مطالب علمی منتشر شده در همان دو سال تقسیم می‌کنند. به عنوان مثال برای محاسبه ایمپکت فاکتور یک مجله در سال 2010 در صورتی که تعداد دفعات استناد به مقالات علمی در سال‌های 2008 و 2009 برابر 200 بوده باشد و کل مقالات قابل استناد منتشر شده در طول این دو سال برابر 73 عدد باشد، با تقسیم عدد 200 بر 73، عدد 2.73 را به عنوان ایمپکت فاکتور مجله به دست می‌آوریم.
برای آگاهی از میزان ایمپکت فاکتور مجلات، می‌توانید با داشتن شماره ISSN مربوط به مجله مد نظر به سایت ژورنال هاب مراجعه کنید و اطلاعات کافی را به دست آورید. (در مطالب پیشین به نحوه این جست و جو اشاره شده است).
شاخص اچ
این شاخص به جای تمرکز بر کل مقالات علمی یک مجله، به کیفیت علمی یکی از نویسندگان مجله اشاره می‌کند. به هر میزان که این شاخص برای نویسنده عدد بیشتری را نمایش دهد، ارزش علمی وی بیشتر خواهد بود.
برای آگاهی از نحوه محاسبه این شاخص می‌توانید به این آدرس مراجعه کنید که اطلاعات کافی را در رابطه با این شاخص در اختیار شما قرار خواهد داد.
در رابطه با دسترسی به میزان این شاخص نیز می‌توانید همانند ایمپکت فاکتور از سایت ژورنال هاب بهره ببرید.
شاخص جی
این شاخص می‌تواند به عنوان مکملی برای اچ ایندکس معرفی گردد. با این تفاوت که تعداد استنادات برای مقالات یک نویسنده برای وی امتیاز مثبت تلقی می‌شود. این شاخص به این دلیل به وجود آمده است که محققان متوجه شدند در ارزیابی نویسندگان مقالات، به تعداد استنادات به نوشته‌های آنها توجه چندانی نمی‌شود.
برای محاسبه این شاخص لیستی از مقالات را به ترتیب نزولی با توجه به تعداد استنادات دریافت شده مرتب می‌کنند، جی ایندکس برابر یک عدد (g) است که به تعداد g عدد از مقالات نویسنده حداقل دارایG2 استناد باشند.
برای آگاهی از این شاخص می‌توانید به سایت Harzing’s Publish or Perish مراجعه کنید.
آیگن فاکتور
این شاخص نیز می‌تواند از انواع ایمپکت فاکتور یاد شود؛ داشتن آیگن فاکتور بالا می‌تواند نشان از این باشد که مجله دارای تعداد کمتری از خود استنادی بوده است. برای دریافت اطلاعات بیشتر در رابطه با این شاخص و نحوه محاسبه آن به این آدرس مراجعه کنید.
جهت آگاهی از میزان آیگن فاکتور نیز می‌توانید همچون اچ ایندکس و ایمپکت فاکتور از سایت ژورنال هاب بهره ببرید.
