دانشجویان ارشد و دکترا برای کسب درجه قبولی در مقطع تحصیلی خود و دریافت مدرک تحصیلی مرتبط، بایستی علاوه بر گذراندن تعدادی مشخصی واحد درسی، تحقیقاتی را تحت عنوان پایان نامه انجام دهند. از مهمترین نکات این تحقیقات پس از انجام تحقیقات اصلی، نگارش متن پایان نامه با توجه به اصول و قواعد از پیش تعیین شده است. فصل دوم پایان نامه یکی از مهمترین فصول پایان نامه است؛ به این دلیل که میتوان گفت مقدمات تحقیق و علت ادامه تحقیقات گذشته در این فصل اشاره میشود. دانشگاههای مختلف برای نگارش پایان نامه و به خصوص برای نگارش فصل دوم آن اصول و قواعد خاص خود را دارند. در این مطلب قصد داریم به قواعد کلی نگارش فصل دوم پایان نامه که در بین اکثر دانشگاهها یکسان است، بپردازیم.
فصل دوم پایان نامه چیست؟
فصل دوم پایان نامه معمولاً تحت عنوان “کلیات تحقیق” و یا “بررسی ادبیات موضوع” شناخته میشود. این فصل یکی از مهمترین فصول پایان نامه است و همان طور که از نام آن پیدا است، کلیات تحقیقات انجام گرفته شده و همچنین خلاصهای از تحقیقات پیشین انجام گرفته شده در زمینه تحقیقات حاضر در این بخش ذکر میشود. فصل دوم از اهمیت فراوانی برای مخاطبان و به خصوص داوران جلسه دفاع پایان نامه برخوردار است و از همین رو بایستی در نگارش آن دقت فراوانی به خرج داده شود.
الگو و قالب نوشتاری فصل دوم پایان نامه
فصل دوم پایان نامه دارای بخشهای مختلفی است که در ادامه به ذکر نام و سپس توضیحات مرتبط با هر بخش میپردازیم:
- مقدمه
- مبانی نظری
- مطالعات تجربی
- توسعه فرضیات
- خلاصه و جمع بندی
مقدمه
هر کدام از فصول پایان نامه بایستی دارای یک مقدمه باشد. فصل دو نیز از این قاعده مستثنی نیست. در مقدمه فصل دوم علاوه بر ذکر چند جمله مختصر در رابطه با ادبیات تحقیق، بایستی به این مطلب اشاره شود که در این فصل پس از مروری بر مبانی نظری تحقیق، به مطالعات تجربی مرتبط با حوزه تحقیقاتی پرداخته خواهد شد.
مبانی نظری
در این بخش ابتدا بایستی متغیرهای اصلی تحقیقات مشخص شود، سپس برای هر کدام از متغیرها به طور جداگانه مطالبی تحت عنوان مبانی نظری به نگارش درآید. منظور از مبانی نظری ذکر تئوریهای حاکم بر هر کدام از متغیرهای تحقیق است. به این معنی که با ذکر نظریههای مختلفی که در رابطه با متغیر مد نظر توسط محققین پیشین ذکر شده است، علت استفاده از هر کدام از متغیرها مشخص خواهد شد. نظریههای موجود میتوانند علاوه بر خود متغیر اصلی، با متغیرهای دیگری که مرتبط با تحقیقات باشد، ارتباط داشته باشند. هر کدام از نظریهها و تئوریها میتوانند در زیر فصلهای جداگانهای از یکدیگر تفکیک شوند.
مطالعات تجربی
این بخش خود به دو قسمت مطالعات خارجی و مطالعات داخلی تقسیم میشود. منظور از مطالعات داخلی یا خارجی محل انجام شدن تحقیقات و همچنین زبان اصلی مقالات نگارش شده نیست؛ بلکه منظور از آن مطالعاتی است که به ترتیب در نشریات خارج از کشور ایران و یا نشریات داخلی ایران به چاپ رسیدهاند. به عنوان مثال ممکن است مقالهای با وجود این که به زبان انگلیسی نگارش شده است، جزو مقالات داخلی به حساب آید، زیرا در نشریات داخل ایران و به زبان انگلیسی به چاپ رسیده است.
محتوای مطالعات خارجی و مطالعات داخلی در این فصل، مربوط به تحقیقاتی خواهد بود که محققان پیشین در رابطه با هر کدام از متغیرهای اصلی تحقیقات حاضر انجام دادهاند. در واقع در این قسمت تاریخچهای از تحقیقات پیشین انجام گرفته شده در حوزه تحقیقاتی کنونی برای مخاطبان ارائه داده میشود تا مشخص شود چه تحقیقاتی پیش از این انجام شده است و تحقیق حاضر چگونه میتواند گپ مطالعاتی موجود را پر کند. پس از نگارش هر کدام از دو بخش ذکر شده جدولی تحت عنوان خلاصه مطالعات خارجی/ داخلی قرار داده میشود. در این جدول نام محقق، سال انتشار تحقیق، عنوان تحقیق و یافتههای تحقیق در ستونهای مختلفی برای تمام تحقیقات اشاره شده در بخش مطالعات تجربی ذکر میشود.
توجه داشته باشید که در پایان نامههای فارسی، مطالعات خارجی پیش از مطالعات داخلی نگارش میشود و ترتیب ذکر هر کدام از تحقیقات پیشین با توجه به سال انتشار مقاله یا هر سند علمی دیگری خواهد بود. به این صورت که مقالات قدیمیتر پیش از سایر مقالات ذکر خواهند شد. در صورتی که سال انتشار مقالات مشابه یکدیگر باشد، در این صورت اولویت با نام خانوادگی نویسنده تحقیق است. به این صورت که تحقیقی که حرف اول نام نویسنده آن با توجه به ترتیب حروف الفبا دارای تقدم باشد، پیش از سایر تحقیقات ذکر میشود. در صورت یکسان بودن سال انتشار تحقیق و نام محقق، ترتیب ذکر نام مقالات با توجه به عنوان تحقیقات رعایت خواهد شد.
توسعه فرضیات
در قسمت چهارم از فصل دوم پایان نامه به توسعه فرضیههای موجود در تحقیق پرداخته خواهد شد. به این صورت که با در دست داشتن فرضیات اصلی تحقیق، بایستی ابتدا علت به وجود آمدن فرضیه در تحقیقات حاضر ذکر شود، سپس فرضیه مرتبط در انتهای توضیحات به نگارش درآید. علت به وجود آمدن فرضیهها میتواند در 2 مورد کلی خلاصه شود:
- توسعه تحقیقات پیشین با تکرار آزمایشات در محیطی جدید: ممکن است برخی از روابط بین متغیرهای تحقیق بسته به جامعه نمونه انتخاب شده، محیط و جو حاکم بر آزمایشها متفاوت باشد. از همین رو برخی از دانشجویان با تکرار تحقیقات محققان پیشین در یک جامعه نمونه جدید، به این موضوع میپردازند که آیا نتیجه تحقیقات گذشته در یک جامعه نمونه جدید نیز قابل استناد است یا خیر.
- توسعه تحقیقات پیشین با افزودن متغیرهای جدید: ممکن است برخی تحقیقات به بررسی رابطه بین دو یا چند متغیر پرداخته باشند ولی به نقش متغیرهای دیگر در تحقیقات خود، از جمله متغیرهای میانجی یا تعدیلگر، توجهی نکرده باشند. به این معنی که ممکن است نتایج تحقیقات انجام گرفته شده با توجه به برخی تغییرات در متغیرهای دیگر به طور کلی متفاوت باشد. محققان در نگارش پایان نامه میتوانند با افزودن چنین متغیرهایی فرضیات تحقیقات خود را شکل دهند و نتایج تحقیقات گذشته را بهبود بخشند.
خلاصه و جمع بندی
در انتهای هر فصل پایان نامه قسمتی تحت عنوان خلاصه و جمع بندی وجود خواهد داشت که خلاصهای از آن چه در فصل مربوط ذکر شده است، در آن وجود دارد. در این فصل نیز با نگارش این بخش خلاصهای از فصل دوم پایان نامه در اختیار مخاطبان قرار داده خواهد شد.
از زحمات گرانقدر شما کمال تشکر داریم.
مشاور یا استاد هست که به بنده آموزش بده چطور پایاننامه را نگارش کنم؟