ممکن است نوشتارهای علمی ساختار تعریف‌شده سخت‌گیرانه‌ای داشته باشند، اما همچنان این فرصت را برای نویسنده ایجاد می‌کنند که داستانی قانع‌کننده را بیان کند؛ داستانی که به طور واضح در ارتباط با علم بوده و در عین حال موجب علاقه و خرسندی خواننده می‌شود. درباره‌ی چگونگی نوشتن یک مقاله علمی تا کنون بسیار صحبت شده است اما آنچه که عمدتا فراموش می‌شود این است که در نهایت خواننده‌ی مقاله یک انسان است؛ نه ماشینی فاقد احساس، که ممکن نیست از خواندن یک مقاله‌ی علمی کاملا جدی، حتی در حوزه‌ی مورد علاقه‌اش هم حوصله‌اش سر برود.
دانشمند–نویسندگان و ویراستاران همواره در رابطه با اهمیت و معنی خلاقیت در نوشتارهای علمی با یکدیگر در مباحثه‌اند. در ادامه از زبان چندی از این افراد، با نکاتی برای نوشتن یک مقاله تراز اول آشنا خواهیم شد.
چگونگی نوشتن یک مقاله علمی : شفافیت پیام خود را حفظ کنید
در مورد پیامی که می‌خواهید به خوانندگانتان برسانید، تأمل کنید. اگر این پیام شفاف نیست، ممکن است که در آینده تفاسیر نامطلوبی در پی داشته باشد. مهم‌ترین اطلاعاتی که می‌خواهید به مخاطب بدهید باید در متن اصلی قرار گیرند. برای جلوگیری از انحراف از مسئله اصلی، نویسندگان می‌بایست داده‌های اضافی را در بخش اطلاعات تکمیلی ارائه دهند.
نوشتارهای علمی بی‌شماری رد می‌شوند تنها به این دلیل که بخش «بحث» (Discussion) در آنها بسیار ضعیف بوده و به‌طور واضح مشخص است نویسنده به‌طور دقیقی مقاله خود را درک نکرده است. نویسنده‌ها می‌بایست نتایج خود را به‌گونه‌ای اصولی ارائه دهند تا آنچه موجب معنی‌داری نتایج یا اصالت آنها می‌شود کاملاً مشخص شود.
یک نکته‌ی مهم که درباره‌ی چگونگی نوشتن یک مقاله علمی وجود دارد این است که مرز باریکی بین گمانه‌زنی‌ها و نتیجه‌گیری‌های منطبق بر شواهد وجود دارد. یک نویسنده می‌تواند در بخش بحث به حدس و گمان بپردازد، البته نه آن‌چنان زیاد. چندان جالب به نظر نمی‌رسد که کل بخش بحث حاوی گمانه‌زنی باشد، چراکه این نوع نتیجه‌گیری، از تجربیات و آزمایش‌های نویسنده نشئت نمی‌گیرد.
موضوع دیگری که باید درباره‌ی چگونگی نوشتن یک مقاله به خاطر داشته باشید مربوط به قسمت نتیجه‌گیری یا همان Conclusion است. در بخش نتیجه‌گیری لازم است یک یا دو جمله را به ارائه آنچه می‌خواهید در آینده مورد پژوهش قرار دهید یا نیاز است مورد کاوش قرار گیرد، اختصاص دهید.
به نقل از آنجل بُرها مرین، دانشمند شاغل در AZTI-Tecnalia، فعال در خدمات و کسب‌وکارهای پایدار، ویراستار نشریه، نویسنده مجموعه‌ای از مقالات در مورد تهیۀ نوشتارهای علمی.
چگونگی نوشتن یک مقاله علمی : چارچوبی منطقی ترسیم کنید
آنچه مهم است ساختار است. اگر شما ساختار درستی تهیه نکنید، هیچ امیدی به این که مقاله‌تان مورد توجه قرار گیرد وجود ندارد.
نکته اول این است که برای کل یک مقاله، بخش مقدمه، زمینه اصلی مقاله را ترسیم می کند، نتایج، محتوا را به نمایش گذاشته و بخش بحث، نتیجه‌گیری را به ارمغان می‌آورد.
نه تنها کل مقاله بلکه تک تک پاراگراف‌های شما باید ساختارمند باشند. ساختار پاراگراف‌ها در مقالات علمی به این شکل است که در هر پاراگراف، جمله اول، زمینه مسئله را تعریف می‌کند، بدنه شامل ایده جدید بوده و جمله آخر یک نتیجه‌گیری را پیشنهاد می‌کند.
هنگام بحث درباره چگونگی نوشتن یک مقاله علمی ذکر این مسئله ضروری است که مقاله شما باید تنها بر یک پیام کلیدی تمرکز داشته باشد که شما در عنوان ذکر کرده‌اید. به علاوه هر چیز موجود در مقاله باید به‌طور منطقی و ساختارمند از آن ایده پشتیبانی کند.
شما می‌بایست حتی خوانندگان نه‌چندان متخصص را هم به سمتی راهنمایی کنید که بتوانند آنچه را که در مطالعه خود انجام داده‌اید به‌درستی درک کنند. به‌عنوان یک نویسنده، شما باید مسئله را موشکافی کنید. من نمی‌دانم چرا باید به آزمایش شما اهمیت دهم؛ مادامی که شما به من بگویید چرا.
برت منش، مشاور علمی، مؤسسه پزشکی هاوارد هیوز، مرکز تحقیقاتی جانلیا، اشبرن، ویرجینیا؛ مشاور، مروج علمی.
چگونگی نوشتن یک مقاله علمی : مورد خود را با اطمینان بیان کنید
شفافیت تنها تعهدی است که نویسنده علمی باید به آن پایبند باشد، با این‌حال، دائماً به این مسئله می‌رسم که عبارت «چه چیزی جدید است؟» فراموش می‌شود. پاسخ به این پرسشی کلیدی “شما چه کرده‌اید؟” برای یافتن ساختار یک بخش از متن، نقشی اساسی دارد. تمام بخش های مختلف نوشته باید از این ایده پایه ای، پشتیبانی کنند.
مفهومی در زبان آلمانی وجود دارد، تحت عنوان «رشته قرمز» که طی آن در خطی مستقیم، مخاطب از مقدمه به سمت نتیجه‌گیری حرکت می‌کند. در علم، اینکه «چه چیزی جدید و قانع‌کننده است؟»، همان رشته قرمز است. این مفهوم دلیل اصلی به تحریر درآمدن مقاله است. در نتیجه، هرگاه این مسئله محقق شود، پاراگراف‌ها به اجزای یک منطق کلی دربردارنده این رشته قرمز بدل خواهند شد.
نویسندگان علمی اغلب از این واهمه دارند که عبارات خود را با اطمینان و خودکامگی بیان کنند. نتیجه این است که اغلب با نوشته‌هایی پرطمطراق یا گیج‌کننده روبرو هستیم که تدافعی به نظر می‌رسند و مقادیر زیادی پیش‌بینی‌های احتمالاتی و فهرست‌ها و تفسیرهای طولانی به همراه دارند. گاه موضوع تا جایی پیش می‌رود که به نظر می‌رسد نویسنده در تلاش است که در مقابل انتقادها، حتی قبل از آنکه انجام بگیرند، از خود دفاع کند. وقتی نویسنده‌ها مقاله را نه برای یک انسان، بلکه برای یک نگهبان بر سردر نشریه می‌نویسند، البته که مقاله حاصل، نثری پرتلاطم و گیج کننده خواهد بود.
اگر نوشتار، علم را پیچیده و ناواضح سازد، نه‌تنها نویسنده در بیان ایده خود شکست می‌خورد، بلکه موجب می‌شود خواننده برای دستیابی به ایده وی با مشکل مواجه شود. وظیفه خواننده توجه و به‌خاطرسپاری آن چیزی است که می‌خواند. وظیفه نویسنده این است که این دو مورد را تسهیل کند. من به دانشمندان پیشنهاد می‌کنم در خارج از حوزه تخصصی خود نیز برای بهبود شیوه و اصول نوشتاری خود مطالعه داشته باشند.
دالاس مورفی، نویسنده کتاب؛ مربی کارگاه‌هایی برای دانشمندان فعال در آلمان، نروژ و ایالات‌متحده.
چگونگی نوشتن یک مقاله علمی : مراقب طلسم «کلمات زامبی» باشید
زمانی که در حال نوشتن مقاله‌تان هستید، همیشه به خواننده پرمشغله و خسته مقاله خود فکر کرده و تلاش کنید مقاله‌ای بنویسید که به‌شخصه از خواندن آن لذت می‌برید.
در اغلب نوشته‌هایی که درباره‌ی چگونگی نوشتن یک مقاله علمی نگاشته شده‌اند به شدت توصیه می‌شود که از زبان کاملا رسمی، علمی و فنی در مقاله خود استفاده کنید. گویا نویسندگان از این می‌هراسند که به کار بردن خلاقیت و نگارش به زبان ساده‌ی آدمیزاد موجب شود خواننده سطح علمی وی را پایین تلقی کند.
سوال این است که چرا نوشته علمی باید خشک، بی‌روح و خشن باشد؟ انسان‌ها موجوداتی قصه‌گو هستند. اگر ما با این جنبه از وجودمان پیوند برقرار نکنیم، دریافت معنی آنچه می‌خوانیم دشوار خواهد بود. نوشتارهای علمی باید وابسته به امر واقع، مختصر و بر اساس سواد باشند، ولی این مسئله الزاماً بدین معنی نخواهد بود که چنین نوشته‌هایی نمی‌توانند از سر ذوق– با نجوایی از درون– و رغبت‌آمیز باشد. اگر علم خوانده نشود، وجود نخواهد داشت.
یکی از مسائل اساسی در نوشتن یک نثر علمی این است که لحن فردی شما از بین خواهد رفت. نویسندگان معمولا در صورت استفاده از لحن شخصی از سوی مربیان، بررسی‌کنندگان نوشتارها یا ویراستاران نشریه مورد ملامت قرار می‌گیرند. گاهی دانشجویان به من می‌گویند به نوشتن ترغیب شده‌اند، اما نگران این مسئله هستند که اساتیدشان از خلاقیت آنها حمایت نکنند. این مسئله، جدی است. ما نیاز داریم به «سبک و زبان رسمی» نگاه تازه‌ای بیندازیم؛ زبانی فنی و خشک که طی دهه‌ها تکامل نیافته است.
نویسنده‌ای به نام هلت اسوورد از عبارت «کلمات زامبی» برای توصیف عباراتی همچون «پیاده‌سازی» (implementation در انگلیسی) یا «کاربرد» (application در انگلیسی) استفاده می‌کند که به تعبیر خود خون را از درون رگ‌های فعل‌های فعال می‌آشامند. اسوورد معتقد است که ما باید با احساسات خوانندگان ارتباط برقرار کنیم و از زبانی رسمی و فاقد شخصیت بر حذر باشیم.
با این‌حال، باید تعادلی وجود داشته باشد. حواستان باشد که علم را سانتی‌مانتال نکنید. زمانی که یک مقاله پیام مشخصی دارد، پیشنهاد من این است که نویسندگان تلاش کنند از زبانی روشن برای کمک به توصیف موضوع استفاده کنند. برای مثال، من در رابطه با عنوان یکی از کارهای اخیرم تعدادی بازخورد منفی گرفتم: «Eight habitats, 38 threats and 55 experts: Assessing ecological risk in a multi-use marine region»؛ ولی در نهایت ویراستاران به من اجازه دادند از آن استفاده کنم.
اخیراً یکی از همکاران پس از شنیدن سخنرانی من در رابطه با این موضوع، اشاره کرده که او یک مقاله را تنها به این دلیل رد کرده که احساس کرد که سبک نوشتارش خیلی غیرعلمی بوده است. او پذیرفت تصمیم نابه‌جایی گرفته است و تلاش خواهد کرد آن را جبران کند.
زو دوبلدی، بوم‌شناس، دانشگاه آدلاید، استرالیا؛ یکی از نویسندگان مقاله‌ای در رابطه با خلاقیت و نوشتن نثرهایی در نشریات علمی.
چگونگی نوشتن یک مقاله علمی : از آن‌ور بام نیفتیم!
نویسندگان می‌بایست در رابطه با «خلاقیت» با احتیاط عمل کنند. استفاده از خلاقیت همیشه در مفهوم خود، خوب به نظر می‌رسد، ولی نهایتا باید به این نکته توجه داشت که هدف یک نوشتار علمی، انتقال اطلاعات است.
آذین‌بندی می‌تواند جذاب باشد و زبان تمثیلی می‌تواند یک فرد با زبان اصلی انگلیسی را فریب دهد. اگرچه می‌خواهیم از نوشته‌های خشک و بی‌روح دوری کنیم اما پیشنهاد من این است که نوشتار را تا حد نیاز پیچیده کنید.
راه‌های زیادی برای خروج یک نوشتار از کارایی اصلی خود وجود دارد. یکی از مهم‌ترین آنها حذف اطلاعات ضروری از بخش روش‌ها (Methods) است. این امر، بالأخص در یک مطالعه پیچیده، به‌سادگی می‌تواند اتفاق بیفتد اما اطلاعات از دست رفته تکرارپذیری مطالعه را با مشکل مواجه کرده یا حتی غیرممکن می‌سازد. این مسئله می‌تواند پژوهش را به بن‌بست برساند.
نکته‌ی دیگری که باید درباره‌ی چگونگی نوشتن یک مقاله علمی به خاطر داشته باشید این است که ادعاهای مقاله باید با شواهد جمع‌آوری‌شده هم‌خوانی داشته باشند. در عین حال، نویسندگان باید در نتیجه‌گیری‌های خود از اطمینان بیش‌ازحد هم دوری کنند.
ویراستاران و داوران همواره به دنبال نتایج جالبی هستند که در آن زمینه مطالعاتی مفید واقع شوند. در صورت نبودن چنین خصیصه‌ای، یک مقاله احتمالاً رد می‌شود. با این حال متأسفانه نویسندگان معمولا در بخش «بحث» دچار خطا می‌شوند؛ آنها باید توضیح دهند چرا این یافته‌ها جالب توجه بوده و چگونه موجب رسیدن به فهم وسیع‌تری از موضوع مورد بحث می‌شوند. نویسندگان می‌بایست مقاله‌شان را دوباره ارزیابی و توجه کنند چگونه یافته‌هایشان موجب باز شدن درهای جدید برای کارهای آینده می‌شود. آنها باید برای شفاف‌سازی در رابطه با اینکه یافته‌هایشان تا چه اندازه قابل اعتماد هستند، خوانندگان را متقاعد سازند که تفاسیر جایگزین دیگری را نیز در نظر گرفته‌اند.
پیتر گورساچ، سر ویراستار، سرویس ویراستاری پژوهشی نیچر، لندن؛ زیست‌شناس گیاهی.
چگونگی نوشتن یک مقاله علمی : طیف وسیعی از مخاطبان را هدف بگیرید
هیچ مطالعه عمیقی در رابطه با پیوند بین کیفیت نثر نوشته‌های علمی و تأثیر آنها وجود ندارد. با این‌حال، اخیراً مقاله‌ای (نوشته شده توسط ن. دی گیرولامو و ر. م. ریندرز در نشریه اپیدمیولوژی بالینی. ۸۵، ۳۲–۳۶؛ ۲۰۱۷) نشان داده است مقاله‌هایی با عناوین شفاف، موجز و اخباری شانس بیشتری برای انتخاب توسط رسانه‌های اجتماعی یا خبرگزاری‌های محبوب دارند.
این یافته‌ها با تجربۀ شخصی من نیز سازگار است. مهم‌ترین توصیه من برای رسیدن به چنین نقطه‌ای این است که نویسندگان زمان زیادی را برای ارائه مستدلات در جهت نفی ایرادات، قبل از ارائه مقاله، صرف کنند. بسیار ضروری است که پیام خود را واضح و مختصر ارائه دهید؛ حتی در صورت امکان از زبان غیرتخصصی استفاده کنید، این مسئله موجب می‌شود خواننده سریعاً با آن ارتباط برقرار کند.
در صورتی که بتوانید نوشتار خود را برای غیرمتخصص‌ها قابل‌فهم کنید، نه‌تنها می‌توانید برای مقاله خود ارجاع جذب کنید، بلکه می‌توانید آن را برای مردم عادی نیز قابل‌دسترس کنید که خصوصا در حوزه‌های زیست‌پزشکی مسئله‌ای مهم است.
ایمی ریس، همکار من در آلتمتریک، اشاره می‌کند که متوجه شده افرادی آکادمیکی که تعمیق و تعمد بیشتری در شیوه انتشار کار خود به خرج داده‌اند بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند. برای مثال این روزها می‌بینیم که دانشمندان بیشتری خلاصه‌های عامیانه‌ای را در نشریات عمومی به چاپ می‌رسانند. این امر درواقع موجب ایجاد یک خروجی رسانه‌ای برای به اشتراک‌گذاری اخبار و نظرات آکادمیک می‌شود.
استیسی کونکیل، مدیر پژوهش و آموزش در آلتمتریک، لندن، محلی برای امتیازدهی به مقالات پژوهشی بر اساس استقبال‌های دیجیتال آنها
مطلب خوبی بود و نکات جالبی در مورد زمخت ننوشتن مقاله بیان کرده بود؛ اما باید یه پرانتز کوچیک باز کرد که بعضی رشته ها و مقالاتشون بدلیل تخصصی بودن، مخاطب عامه ندارن و ساده نویسی بدردشون نمیخوره.