h-index چیست ؟ | ژورنال هاب، همراه شما در نگارش، ویرایش و سابمیت مقاله

اگر به تازگی تصمیم به پژوهش و تحقیق آکادمیک گرفته‌اید، حتما نام H-Index به گوشتان خورده و شاید برایتان سوال باشد که H-Index چیست ؟ اچ ایندکس معیار رتبه بندی سطح نویسندگان است که می‌کوشد تا دو متغیر بهره‌وری و تأثیرگذاری علمی یک دانشمند یا محقق را اندازه‌گیری نماید. این شاخص مبتنی بر مقالات پراستناد آن محقق و تعداد دفعات ارجاع به آن مقالات توسط سایر دانشمندان است.

از این شاخص می‌توان برای سنجش بهره‌وری و تأثیر یک مجله علمی و نیز گروهی از دانشمندان نظیر دانشمندان یک گروه، دانشگاه یا کشور استفاده کرد. این شاخص در سال ۲۰۰۵ توسط جرج ای. هیرش، فیزیکدانِ UCSD به عنوان ابزاری برای تعیین کیفیت نسبی فیزیکدانان نظری ارائه شد و گاهی شاخص هیرش یا عدد هیرش نیز، خوانده می‌شود.

نمودار نشان می‌دهدکه H-index یک محقق به چه طریقی با تعداد استنادات و مقالات آن محقق در ارتباط است.

H-Index چیست و با چه هدفی استفاده می‌شود؟

پس از پاسخ به این سوال که H-Index چیست ، این سوال پیش خواهد آمد که هدف استفاده از H-Index چیست؟ تعریف اچ ایندکس بدین شکل است که وقتی محققی دارای اچ ایندکس h است منظور آن است که دارای h مقاله منتشر شده است که در مقالات دیگر، حداقل h بار به آن استناد شده است. به طور مثال H-index برابر با ۱۰ به این معنی است که نویسنده مورد نظر ۱۰ مقاله دارد که برای آن ها حداقل ۱۰ ارجاع دریافت کرده است. بنابراین اچ ایندکس هم تعداد مقالات و هم تعداد استنادات برای هر مقاله را نشان می‌دهد. این شاخص تنها در مقایسه دانشمندان فعال در یک حوزه مشترک، عملکرد مناسبی دارد.

H-Index چیست و به چه روشی محاسبه می‌شود؟

به صورت رسمی، اگر f تابع متناظر با تعداد استنادات برای هر مقاله باشد، اچ ایندکس را به شکل زیر محاسبه می‌کنیم:

ابتدا مقادیر f را به ترتیب نزولی مرتب می‌کنیم، سپس به دنبال آخرین مکانی می‌گردیم که در آن f بزرگتر یا مساوی با آن مکان است (این مقدار را h می‌نامیم). برای مثال، اگر محققی داریم که ۵ مقاله A, B, C, D, E با تعداد استنادات ۳، ۴، ۵، ۸، ۱۰ دارد، اچ ایندکس آن برابر ۴ است زیرا چهارمین مقاله دارای ۴ استناد و پنجمین مقاله دارای ۳ استناد است. در مقابل اگر همین مقالات دارای ۳، ۳، ۵، ۸، ۲۵ استناد باشند، آنگاه اچ ایندکس نویسنده برابر با ۳ است زیرا مقاله چهارم تنها ۳ استناد دارد.

مثال‌هایی از روش محاسبه H-Index

اگر تابع f را به شکل نزولی از بالاترین مقدار تا پایین‌ترین مقدار داشته باشیم، می‌توانیم اچ ایندکس را به شکل زیر محاسبه کنیم:

فرمول محاسبه H-index چیست؟

شاخص هیرش معادل با عدد ادینگتون است، معیاری که قبلاً برای ارزیابی دوچرخه‌سوارها از آن استفاده می‌شد. اچ ایندکس جایگزینی برای معیار کلاسیک ایمپکت فاکتور مجلات در ارزیابی تأثیر تحقیق یک محقق خاص است. به علت آن که پراستنادترین مقالات در اچ ایندکس سهم دارند، تعیین آن ساده‌تر است. هیرش نشان داده است که h مقدار پیشگویانه‌ی بالاتری برای نویسندگان برنده جوایزی نظیر عضویت در آکادمی ملی یا جایزه نوبل تولید کرده است. اچ ایندکس با انباشت استنادات رشد می‌کند به همین دلیل به “سن آکادمیک“ محقق بستگی دارد.

H-Index چیست ؟ محاسبه‌گرهای خودکار

اچ ایندکس را می‌توان به صورت دستی با استفاده از پایگاه‌های داده استنادات یا به کمک ابزارهای اتوماتیک مشخص نمود. پایگاه‌های داده‌ای که بر اساس اشتراک کار می‌کنند نظیر Scppus و Web of Knowledge محاسبه‌گرهای خودکاری دارند که H-index را ارائه می‌دهند. برنامه Publish or Perish نیز اچ ایندکس را بر اساس ورودی‌های گوگل اسکولار محاسبه می‌کند.

گوگل از جولای ۲۰۱۱ اچ ایندکس با قابلیت محاسبه خودکار و همچنین i10-index را به پروفایل گوگل اسکولار خود اضافه کرده است. افزون بر این برخی از پایگاه‌های داده نظیر INSPIRE-HEP می‌توانند اچ ایندکس را برای محققان فعال در فیزیک انرژی به صورت خودکار محاسبه نمایند.

نحوه دسترسی آسان به شاخص H-Index چیست ؟

برای دسترسی آسان به این شاخص می‌توانید وارد سایت ژورنال هاب شوید؛ در صفحه اصلی و در کادر زیر شماره ISSN مربوط به مجله مد نظر را وارد کنید:

به عنوان نمونه شماره ISSN مربوط به مجله Optics and Laser Technology در کادر وارد شده است.

در ادامه با وارد شدن به صفحه اطلاعات مجله می‌توانید به داده‌های مختلف مجله از جمله شاخص H-index آن به شکل زیر دسترسی پیدا کنید:

دقیق‌ترین محاسبه‌گر H-Index چیست ؟

هر پایگاه داده به دلیل تفاوت پوشش نشریات و مقالات علمی، احتمالاً مقدار h متفاوتی را برای یک محقق تولید خواهد کرد. یک مطالعه دقیق نشان داده است که Web of Knowledge پوشش قدرتمندی برای مقالات مجله‌ای دارد اما پوشش ضعیفی در مورد مقالات کنفرانسی دارد. وبسایت Scopus پوشش بهتری برای کنفرانس‌ها دارد اما پوشش آن برای مقالات منتشر شده قبل از سال ۱۹۹۶ ضعیف است. گوگل اسکولار بهترین پوشش را برای کنفرانسها و اکثر مجلات (نه همه آنها) دارد، اما همچون Scopus پوشش آن برای مقالات قبل از سال ۱۹۹۰ ضعیف است.

عدم پوشش مقالات کنفرانسی مشکل خاص محققان در علوم کامپیوتر است، حوزه‌ای که مقالات کنفرانسی در آن به عنوان بخشی مهمی از متون علمی در نظر گرفته می‌شوند. گوگل اسکولار به دلیل تولید «استنادات غیر واقعی» که شامل شمارش ارجاعات متون خاکستری می‌شود و همچنین عدم پایبندی به قوانین منطق بولی هنگام ترکیب اطلاعات تحقیقاتی، مورد انتقاد قرار گرفته است. برای مثال مطالعه مهو و یانگ نشان داد که گوگل اسکولار در مقایسه با مجموع Web of Knowledge و Scopus استنادات را پنجاه و سه درصد بیشتر تشخص داده است اما همین مطالعه خاطرنشان ساخت که در رده‌بندی نسبی افراد تغییر قابل توجهی به وجود نیامده است.

معیارهای مهم مقایسه محققان بر اساس H-Index چیست ؟

در مقایسه نتایج حاصل میان افراد باید (الف) مرحله شغلی، (ب) فراوانی انتشار مقاله در آن حوزه علمی و همچنین (پ) فراوانی استناد در آن زمینه پژوهشی را در نظر گرفت. کسی که در سطح شغلی بالاتری قرار دارد مقالات منتشر شده بیشتری خواهد داشت که این مقالات طبیعتا زمان بیشتری نیز برای دریافت استنادات داشته‌اند. تعداد مقالات یک نویسنده یا نویسندگان همکار در هر سال، در رشته‌های مختلف، تفاوت زیادی با هم دارند. همچنین تعداد استنادات به یک مقاله در یک سال نیز متفاوت است، به ویژه با در نظر گرفتن سرعت رسیدگی به آن. در نهایت حتی اگر میانگین برابر باشد، توزیع استنادات میان افراد، مقالات و … در طول زمان متفاوت خواهد بود.

فاکتورهای متعددی وجود دارند که هنگام مقایسه دانشمندان بر اساس H-Index باید بدان توجه شود. برای مثال هرچه سن آکادمیک محقق بالاتر باشد، معمولا انتظار می‌رود H-Index نیز نسبت به محققان هم حوزه بالاتر باشد.

هیرش این پیشنهاد را مطرح کرد برای فیزیکدانان مقدار h به میزان تقریبی ۱۲ ممکن است یک شاخص نمونه‌ای برای نمایش میزان پیشرفت جهت استخدام دائمی (به عنوان دانشیار) در اکثر دانشگاه‌های تحقیقاتی باشد. مقدار تقریبی ۱۸ نیز می‌تواند میانگینی مناسب برای اخذ درجه استاد تمام، مقدار بین ۲۰-۱۵ می‌تواند میانگینی مناسب برای اخذ فلوشیپ در جامعه فیزیک آمریکا و نمره ۴۵ و بالاتر می‌تواند میانگینی مناسب برای عضویت در آکادمی ملی علوم ایالات متحده باشد.

هیرش برای پراستنادترین دانشمندان در سالهای ۲۰۰۲-۱۹۸۳ نیز ده اچ ایندکس برتر در علوم طبیعی تعیین نمود: (به ترتیب نزولی مقدار h) سالومون اچ. سیندر با مقدار h = ۱۹۱؛ دیوید بالتیمور با مقدار h = ۱۶۰؛ رابرت سی. گالو با مقدار h = ۱۵۴؛ پیر چمبون با مقدار h = ۱۵۳؛ برت ووگلشتین با مقدار h = ۱۵۱؛ سالوادور مونکادا با مقدار h = ۱۴۳؛ چارلز ای. دینارلو با مقدار h = ۱۳۸؛ تادامیتسو کیشیموتو با مقدار h = ۱۳۴؛ رونالد ام. اوانز با مقدار h = ۱۲۷؛ و آکسل اولریش با مقدار h = ۱۲۰.

تفاوت‌های H-Index در رشته‌های مختلف

در میان ۲۲ رشته علمی فهرست شده در بررسی حداقل تعداد استنادات Essential Science Indicators مربوط به تامسون روترز، فیزیک دومین علم پراستناد پس از علوم فضاییست. در طول بازه زمانی ۱ ژانویه ۲۰۰۰ تا ۲۸ فوریه ۲۰۱۰، یک فیزیکدان باید 2073 استناد را دریافت می کرد تا جزء %۱ پراستنادترین فیزیکدانان جهان به شمار برود. حد مشخص شده برای علوم فضایی از همه علوم بیشتر است (۲۲۳۶ استناد)، پس از آن فیزیک، پزشکی بالینی (۱۳۹۰) و بیولوژی و ژنتیک مولکولی (۱۲۲۹) قرار دارند. اکثر رشته ها نظیر محیطزیست/اکولوژی (۳۹۰)، تعداد محققان کمتر، مقالات کمتر و استنادات کمتر دارند. بنابراین حدود مشخص شده برای این رشته‌ها در Essential Science Indicators نیز پایین‌تر است. کمترین مقدار استناد برای قرار گیری نویسنده در بین ۱% برتر آن رشته، علوم اجتماعی (۱۵۴)، علوم کامپیوتر (۱۴۹) و علوم بین‌رشته‌ای (۱۴۷) هستند.

این ارقام در سایر رشته‌ها بسیار متفاوت است: تیم تأثیر علوم اجتماعی در مدرسه اقتصاد لندن به این نتیجه رسیده است که دانشمندان علوم اجتماعی در بریتانیا به طور متوسط اچ ایندکس پایینتری داشتند. اچ ایندکس برای استادان (تمام) بر اساس داده‌های گوگل اسکولار در بازه ۲/۸ (حقوق)، ۳/۴ (علوم سیاسی)، ۳/۷ (جامعه‌شناسی)، ۶/۵ (جغرافیا) و ۷/۶ (اقتصاد) قرار داشت. به طور متوسط در تمام رشته‌ها، اچ ایندکس یک پروفسور علوم اجتماعی دو برابر اچ ایندکس یک مدرس یا مدرس ارشد بود، با این حال کمترین تفاوت در رشته جغرافیا وجود داشت.

یکی از نکاتی که همواره باید به‌خاطر داشت این است که در حوزه‌های علمی مختلف، بازه‌ی عددی h-index می‌تواند بسیار متفاوت باشد.

مزایای H-Index چیست ؟

هدف هیرش از ارائه اچ ایندکس مقابله با اشکالات اصلی سایر شاخص‌های کتابشناسی نظیر تعداد کل مقالات یا تعداد کل استنادات بود. تعداد کل مقالات در کیفیت مقالات علمی لحاظ نمی‌شود در حالی که مشارکت در یک مقاله واحد با تأثیر بالا (برای مثال، مقالات متدولوژیکی که ارائه‌دهنده تکنیک‌ها، روش‌ها و تقریب‌زنی‌های جدید و موفق هستند و می‌توانند باعث تولید مقدار بالاتر استنادات شوند)، یا داشتن تعداد زیادی مقاله با مقدار استناد پایین برای هر کدام، می‌تواند تأثیر نامتناسب و بی‌ربطی بر تعداد کل استنادات داشته باشد. هدف اچ ایندکس اندازه‌گیری همزمان کیفیت و کمیّت یک خروجی علمی است.

انتقادات وارد بر H-Index چیست ؟

اچ ایندکس در برخی وضعیت‌ها ممکن است اطلاعات گمراه‌کننده‌ای درباره یک خروجی علمی تولید کند. با این حال اکثر این وضعیت‌ها منحصر به اچ ایندکس نیستند و در سایر پارامترهای مقایسه‌ای نیز ممکن است وجود داشته باشند:

– اچ ایندکس تعداد معمول استنادات در حوزه‌های مختلف پژوهشی را در محاسبات خود در نظر نمی‌گیرد. رفتار استناد در کل تحت تأثیر عوامل وابسته به زمینه مطالعاتی قرار دارد که ممکن است باعث مقایسه‌های نامعتبر نه تنها در رشته‌های مختلف بلکه در حوزه‌های متفاوت مطالعاتی یک رشته‌ی خاص شوند.

– اچ ایندکس اطلاعات مندرج در مکان نویسنده در فهرست نویسندگان که در برخی حوزه‌های علمی اهمیت دارند را حذف می‌کند.

– در یک مطالعه مشخص شده است که اچ ایندکس در درستی و دقت پیشگویی، ضعیف‌تر از معیار ساده‌تر متوسط استنادات برای هر مقاله، عمل می‌کند. با این حال، این یافته در یک مطالعه دیگر توسط هیرش رد شد.

– اچ ایندکس را می‌توان از طریق ارجاع به مقالات خود دستکاری کرد، و اگر مبتنی بر خروجی گوگل اسکولار باشد، آنگاه حتی از استنادات تولید شده توسط کامپیوتر نیز می‌توان برای رسیدن به این هدف استفاده نمود.

جایگزین‌های H-Index چیست و چه اصلاحاتی نیاز است؟

H-index جایگزین‌های مختلفی دارد که تقریبا همگی مشابه خود H-index هستند.

پیشنهادهای مختلفی برای اصلاح اچ ایندکس با هدف تأکید بر ویژگی‌های مختلف ارائه شده است. اکثر این پیشنهادات ارتباط زیادی با اچ ایندکس اصلی دارند، با این حال شاخص‌های جایگزین ممکن است برای تصمیم‌گیری میان CVهای (رزومه‌های) مشابه مهم باشند، همان طور که در اغلب فرآیندهای ارزیابی چنین است.

– پارامتر اچ ایندکس منفرد نرمال‌شده با تعداد نویسندگان نیز ارائه شده است که احتمالاً به دلیل پیچیدگی خود به سهولت پذیرفته نشود.

– ام ایندکس به صورت h/n تعریف می‌شود که در آن n برابر با تعداد سالهای سپری شده از انتشار اولین مقاله توسط محقق است و نسبت ام نیز خوانده می‌شود.

– چند مدل نیز برای اضافه شدن به سهم نسبی هر نویسنده در یک نمونه مقاله، از طریق محاسبه رتبه نویسنده مربوطه در رده‌بندی نویسندگان، پیشنهاد شده است.

– تعمیم اچ ایندکس و بعضی از شاخص‌های دیگر که اطلاعات تکمیلی درباره شکل تابع استناد نویسنده ارائه می‌دهند نیز پیشنهاد شده است.

– یک شاخص مرتبط نیز برای موسسات و سازمان‌ها ارائه شده است. به این صورت که، یک مؤسسه علمی وقتی دارای شاخص متوالی نوع هیرش i است که حداقل i محقق از این مؤسسه دارای اچ ایندکس برابر با حداقل مقدار i باشند.

– سی ایندکس نه تنها استنادات، بلکه کیفیت استنادات را بر اساس فاصله همکاری میان نویسندگان استنادکننده و استنادشده را در نظر می‌گیرد. سی ایندکس برای یک محقق بدان معناست که n مورد از N استنادات آن از سوی نویسندگانی باشد که در فاصله همکاری حداقلی n قرار دارند و سایر (N-n) استناد باقی مانده از سوی نویسندگانی انجام شده باشد که حداکثر فاصله همکاری را دارند.

– اس ایندکس با در نظر گرفتن توزیع غیرانتروپی استنادات پیشنهاد شده و همبستگی بسیاری خوبی با اچ ایندکس از خود نشان داده است.

– i10-index تعداد مقالات آکادمیکی یک نویسنده را که حداقل 10 استناد از سایر مقالات داشته است را نشان میدهد. این شاخص در جولای 2011 توسط گوگل به عنوان بخشی از گوگل اسکولار معرفی شد.

– ثابت شده است که اچ ایندکس جهت‌گیری رشته‌ای قدرتمندی دارد. با این حال نرمالسازی ساده با استفاده از متوسط مقدار h برای محققان فعال در حوزه d، راهکاری مؤثر برای کاهش این جهت‌گیری است و منجر به دستیابی به یک معیار تأثیر جهانی می‌شود که اجازه مقایسه محققان در رشته‌های مختلف را می‌دهد. البته این روش به اصلاح تاثیر سن آکادمیک نمی‌پردازد.

Post Views: 1,231