تعیین کیفیت و اعتبار علمی مجلات و مقالات دارای فاکتورهای متفاوتی است. اغلب مواقع برای سنجش اعتبار مقالات، اعتبار مجله‌ای را که مقاله را به چاپ رسیده است مورد بررسی قرار می‌دهند. فاکتورهای سنجش مجلات برای سایت‌ها و پایگاه‌های داده مختلف متفاوت است. یکی از مهم‌ترین این فاکتورها که کیفیت مجلات را به رده‌های مختلفی تقسیم می‌کند، فاکتور quartile است که در این مطلب قصد داریم پس از معرفی کوتاه این فاکتور، به کاربرد quartiles در ارزیابی کیفیت مجلات و مقالات آن بپردازیم.
Quartiles چیست؟
شاخص quartiles، اعداد موجود در گروه بزرگی از داده‌ها را به 4 گروه تقسیم می‌کند و برای گروه‌های مختلف نام یا امتیاز خاصی را در نظر می‌گیرد تا تحلیل داده‌ها از نظر آماری آسان‌تر باشد.
مثال برای محاسبه شاخص quartiles
فرض کنید شما تعدادی داده در اختیار دارید و می‌خواهید این داده‌ها را در 4 چارک یا 4 گروه مختلف تقسیم‌بندی کنید؛ برای این منظور بایستی مراحل زیر را به ترتیب انجام دهید:( به عنوان مثال داده‌ها را اعداد ۲, ۵, ۶, ۷, ۱۰, ۲۲, ۱۳, ۱۴, ۱۶, ۶۵, ۴۵, ۱۲ تصور کنید.)
- گام اول: داده‌ها را به ترتیب صعودی مرتب کنید( ۲, ۵, ۶, ۷, ۱۰, ۱۲ ۱۳, ۱۴, ۱۶, ۲۲, ۴۵, ۶۵).
- گام دوم: تعداد اعداد را بشمارید و عدد به دست آمده را بر 4 تقسیم کنید تا لیست اعداد مرتب شده به ۴ گروه تقسیم شوند( تعداد داده‌های مثال ذکر شده ۱۲ عدد است، بنابراین در هر گروه ۳ داده خواهیم داشت. ۲, ۵, ۶ | ۷, ۱۰, ۱۲ | ۱۳, ۱۴, ۱۶ | ۲۲, ۴۵, ۶۵ ).
توجه: در صورتی که تعداد داده‌های شما عددی غیر زوج است، شما می‌توانید اعداد را با یک تقریب رو به پایین تقسیم‌بندی کنید که ریسک محاسبات را کمی بالا می‌برد.
محاسبه quartiles برای ژورنال‌ها نیز طبق تعریف شاخص quartiles و با در نظر گرفتن ایمپکت فاکتور مجلات به عنوان داده‌ها، می‌تواند به روش بالا انجام گیرد. به این صورت که با در نظر گرفتن ضریب تاثیر مختص به هر مجله، عملیات مذکور را روی این داده‌ها تکرار کنید. بازه اول یا همان ۲۵ درصد بالای ایمپکت فاکتورها به عنوان رتبه Q1، بیست و پنج درصد دوم و سوم داده‌ها به ترتیب به عنوان رتبه Q2 و Q3 و در نهایت ۲۵ درصد نهایی داده‌ها (پایین ترین ایمپکت فاکتورها) به عنوان رتبه Q4 معرفی خواهند شد.
کاربرد quuartiles در آمار
شاخص quartiles برای خلاصه کردن و گردآوری تعدادی از داده‌ها به کار می‌رود. با استفاده از این شاخص به جای مطالعه تعداد زیادی از داده‌ها، چند گروه از داده‌ها مطالعه می‌شود که اطلاعات کافی را از کل داده‌ها در اختیار کاربران می‌گذارند. شاخص quartiles یک روش مناسب برای گزارش دهی از تعدادی داده و ساختن جداول و نمودارها است. این شاخص به خصوص برای مواقعی که داده‌ها به صورت متقارن توزیع نشده باشند، مناسب خواهد بود.
شاخص‌های دیگر مانند میانه، مد و میانگین تعداد محدودی از اعداد را از گروه‌های اعداد بزرگ‌تر در اختیار شما قرار می‌دهند ولی چیزی که شاخص quartiles را از بقیه جدا می‌کند این است که این شاخص داده‌ها را به 4 گروه تقسیم می‌کند که تعداد داده‌ها و اعداد در تمام گروه‌ها یکسان است.
کاربرد quartiles در رتبه بندی مجلات
در رابطه با مجلات نیز شاخص quartiles، مجلات موجود در هر حوزه تخصصی را به 4 گروه مختلف تقسیم می‌کند. برای این منظور داده‌های مد نظر ایمپکت فاکتور مجلات هستند( ایمپکت فاکتور برای سنجش و ارزیابی مجلات موجود دریک حوزه تخصصی مشابه به کار می‌رود. برای کسب اطلاعات بیشتر در رابطه با این فاکتور می‌توانید روی این آدرس کلیک کنید). جهت تقسیم مجلات یک حوزه تخصصی خاص، ایمپکت فاکتور مجلات موجود در حوزه تخصصی مذکور را به ترتیب صعودی مرتب می‌کنند، سپس همان طور که در مثال بالا ذکر شد، مجلات را بر اساس ضریب تاثیر یا همان ایمپکت فاکتور به 4 گروه تقسیم می‌کنند. پس از این کار به مجلات موجود در بالاترین گروه رتبه Q1 و به مجلات گروه‌های بعدی به ترتیب رتبه‌های Q2 تا Q4 را اختصاص می‌دهند. بدیهی است مجلاتی که دارای رتبه Q1 هستند دارای بالاترین ضریب تاثیر بوده و کیفیت بالاتری را نسبت به سایر مجلات خواهند داشت.
کاربرد quartiles برای دانشجویان و محققان به این صورت است که داشتن رتبه Q1 و Q2 برای مجلات و مقالات چاپ شده در آن نشان از کیفیت بالای مطالب خواهد داشت. محققان می‌توانند در صورت نیاز به استفاده از داده‌های تحقیقات گذشته، از داده‌های با رتبه بالاتر از نظر شاخص quartiles با اطمینان بیشتری استفاده کنند. همچنین در صورتی که نویسنده مقاله‌ای قصد چاپ مقاله خود را در یکی از مجلات معتبر در حوزه تخصصی خود داشته باشد، می‌تواند به شاخص quartiles مجلات اعتماد کند و مقاله خود را جهت چاپ شدن به مجلات با کیفیت‌تری ارسال کند. چاپ مقاله در مجلات با کیفیت بالا علاوه بر این که امتیاز ویژه‌ای برای مقاله و نویسنده آن در پی دارد، موجب بیشتر دیده شدن مقاله خواهد شد. در صورتی که مقاله‌ای در مجلات با رتبه Q1 و یا Q2 به چاپ رسیده شده باشد، تعداد بازدید آن بیشتر شده و به تبع آن تعداد استنادات انجام گرفته بر آن افزایش خواهد یافت.
در رابطه با کاربرد quartiles دانشجویان و محققانی که قصد استفاده از این فاکتور را برای ارزیابی مجلات علمی دارند، بایستی توجه داشته باشند که رتبه مجلات از نظر quartiles سالانه و بر اساس مقالات جدیدی که در مجلات به چاپ می‌رسد محاسبه می‌شود و ممکن است رتبه مجله‌ای در چند سال مختلف متفاوت باشد. به عنوان مثال ممکن است یکی از مجلات علمی در سال‌های گذشته به علت چاپ مقالات معتبر رتبه Q1 یا Q2 را به خود اختصاص داده باشد، ولی با گذشت زمان و با افت کیفیت مقالات چاپ شده، رتبه مجله به Q3 و یا حتی Q4 افت کند، از این رو نمی‌توان به مقالات جدید چاپ شده در مجله مذکور اعتماد کرد.
