نگارش پایان نامه و دفاع از نتایج کسب شده از تحقیقات یکی از مهم‌ترین مراحل تحصیل در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا است. عده‌ای از دانشجویان از این تحقیقات به عنوان مهم‌ترین و مشکل‌ترین مرحله تحصیلات تکمیلی یاد می‌کنند. با وجود این که نگارش پایان نامه در نگاه اول ممکن است بسیار مشکل به نظر آید، رعایت برخی نکات و توجه به ساختار اصلی و تدوین شده پایان نامه، تا حدودی کار دانشجویان را آسان‌تر خواهد ساخت. در این مطلب قصد داریم به معرفی کلی فصول پایان نامه و ارائه پاره‌ای توضیحات در رابطه با هر فصل بپردازیم.
فصول پایان نامه
پایان نامه دارای بخش‌های مختلفی است که در مطالب پیشین به آنها اشاره کرده‌ایم. پایان نامه را می‌توان به 2 قسمت فرعی و اصلی تقسیم کرد. بخش فرعی پایان نامه شامل صفحه عنوان، صفحه سپاسگزاری، صفحه معرفی، صفحه چکیده و غیره است. بخش اصلی پایان نامه را می‌توان متن اصلی و فصول پایان نامه در نظر گرفت. پایان نامه از 6 فصل اصلی تشکیل شده است که در ادامه به معرفی این فصول می‌پردازیم.
-
فصل اول: کلیات تحقیق
این فصل حالت روایتی ندارد و اغلب در بیان 6 مورد زیر خلاصه می‌شود:
مسئله اصلی تحقیقات، اهمیت پایان نامه، سؤالات تحقیق، محدودیت‌ها و موانع، فرضیات و توصیف عبارات.
این بخش‌ها به خواننده کمک خواهد کرد که فصول بعدی و محتوای کلی آنان را درک کند و علت نگارش هر فصل و به طور کلی علت انجام تحقیقات را متوجه شود. در این بخش نویسنده بایستی تلاش کند تا مخاطبان را در رابطه با اهمیت تحقیقات حاضر متقاعد سازد.
-
فصل دوم: ادبیات تحقیق
فصل دوم پایان نامه از 2 بخش کلی تشکیل می‌شود. بخش اول مربوط به مبانی نظری تحقیق و بخش دوم مربوط به پیشینه تحقیقات خواهد بود. مبانی نظری تحقیق به این صورت شکل می‌گیرد که نویسنده تحقیق با در نظر گرفتن متغیرهای اصلی تحقیق، تئوری‌های حاکم بر هر متغیر را بیان می‌کند. به این معنی که نحوه شکل گیری هر متغیر، علت شکل گیری متغیر و موارد این چنینی برای هر متغیر به صورت جداگانه آورده می‌شود. بخش دوم این بخش یا همان پیشینه تحقیقات، مربوط به معرفی تحقیقاتی می‌شود که به نوعی به یکی از متغیرهای اصلی پایان نامه مرتبط است. به این صورت که نویسنده بایستی به ترتیب اولویت زمانی و شروع با معرفی قدیمی‌ترین تحقیقات مرتبط، نام محقق، عنوان تحقیق، سال انتشار تحقیق، متغیرهای اصلی تحقیق، فرضیات اصلی و نتایج کسب شده از هر پژوهش را ذکر خواهد کرد.
این فصل نشان می‌دهد که شما از تحقیقات و مقالات پیشین که با موضوع شما مرتبط بوده‌اند، چه مطالبی را فرا گرفته‌اید. این فصل نویسنده و خواننده را به گذشته و تاریخ‌هایی برمی‌گرداند که تحقیقاتی مشابه با تحقیق فعلی انجام گرفته شده است. به این ترتیب نویسنده با بیان مطالب بالا قصد دارد اهمیت پایان نامه خویش را پر رنگ‌تر سازد و نشان دهد که در تحقیقات خود قصد دارد به صورت کاملاً منطقی تحقیقات محققان گذشته را ادامه دهد، آنها را در شرایط محیطی جدیدی تکرار کند و یا متغیر جدیدی به تحقیقات افزوده و به نوعی یک گپ تحقیقاتی را با پژوهش خود پر کند.
-
فصل سوم: طراحی و روش تحقیق
این بخش همان طور که از نام آن پیدا است به معرفی و توضیح روش تحقیقات و ابزار به کار گرفته شده در تحقیقات شما اختصاص خواهد داشت. معرفی روش تحقیق به این علت انجام می‌گیرد که جزئیات دقیقی از آزمایش‌ها در اختیار مخاطبان قرار گیرد تا بتوانند مناسب بودن تحقیقات شما را ارزیابی کنند و در صورت علاقه‌مند بودن تحقیقات شما را ادامه دهند و یا آن را در محیط جدیدی تکرار کنند. این بخش به مخاطبان کمک خواهد کرد تا اعتبار تحقیقات را تشخیص دهند و مناسب بودن روش تحقیق را برای پاسخ به سؤالات اصلی پژوهش مورد بررسی قرار دهند.
-
فصل چهارم: نتایج کسب شده و تجزیه و تحلیل نتایج
این فصل در بین فصول پایان نامه جزو مهم‌ترین بخش‌ها است و شامل یافته‌های تحقیقات، نتیجه گیری جزئی و پیشنهاد طرح‌هایی برای پژوهشگران آینده است. گزارش نتایج خام کسب شده از آزمایش‌ها انجام گرفته شده و تجزیه و تحلیل نتایج به روش‌های مختلف آماری در این بخش قرار داده خواهد شد. در این بخش بایستی در صورت نیاز و برای درک بهتر نتایج از جداول، نمودارها و یا تصاویر مختلف استفاده شود؛ در عین حال بایستی روایتی از توصیف مهم‌ترین اطلاعات مرتبط نیز در متن گنجانده شود. سعی کنید هر جدول را در یک صفحه جداگانه قرار دهید تا خوانندگان بتوانند در نگاه اول اطلاعات را مشاهده کنند و درک کنند. سعی کنید جداول و تصاویر را تا حد امکان به صورت خلاصه توضیح دهید و از بیان جزئیات غیر ضروری بپرهیزید. سعی کنید در کنار واقعیات، به پیامدهای احتمالی نیز اشاره کنید. به طور دقیق توضیح دهید که تحقیقات شما در چه مواردی نتایج تحقیقات گذشته را تائید و در چه مواردی آنها را رد می‌کند.
-
فصل پنجم: نتیجه گیری
این بخش را به توضیح و بحث و بررسی نتایجی اختصاص دهید که در بخش‌های پیشین پایان نامه به آنها اشاره شده بود. اطلاعات و داده‌های جدیدی را در این بخش وارد نسازید. نتایج کسب شده را به نحوی توصیف کنید تا نکات اصلی تحقیقات شما را به طور واضح شرح دهد، آنها را تصریح کند، خلاصه‌ای از نتایج را در برگیرد و بار دیگر به توالی یافته‌ها اشاره کند. این بخش بایستی به جمع بندی روایت اشاره شده در پایان نامه بپردازد.
-
فصل ششم: معرفی منابع
در نهایت فصل آخر پایان نامه از مجموع فصول پایان نامه، به معرفی منابع به کار گرفته شده در متن پایان نامه و منابع مورد استناد اختصاص خواهد یافت. این کار به منظور احترام به تلاش‌های محققان پیشین که نتایج تحقیقات‌شان را در اختیار عموم قرار داده‌اند، انجام خواهد گرفت. در این بخش نویسنده بایستی تمامی منابع ذکر شده و استفاده شده در متن تحقیقات را به طور جزئی و با بیان جزئیاتی از قبیل نام نویسنده یا نویسندگان، سال انتشار تحقیق، عنوان تحقیق و اطلاعاتی از این قبیل معرفی کند. این اطلاعات معمولاً در سایت‌هایی نظیر گوگل اسکولار قابل جستجو هستند. در پایان نامه‌های فارسی منابع انگلیسی قبل از منابع فارسی و به ترتیب حروف الفبا ذکر خواهند شد.
فصول پایان نامه به صورت کلی بر 6 اصل استوار است ولی گاهی مواقع شرایطی پیش می‌آید که برخی از دانشگاه‌ها قالب‌های متفاوتی برای پایان نامه و پروپزال خود دارند. چه تجربه‌ای از نگارش پایان نامه خود دارید؟ کدام بخش پایان نامه برای شما مشکل است و چه راه‌کاری برای حل مشکلات خود داشتید؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید.
