نوشتن چکیده مناسب برای مقاله از اهمیت بالایی برخوردار است. در صورت مناسب بودن چکیده مقاله، احتمال گرفتن پذیرش و همچنین احتمال جذب مخاطبان برای مقاله بیشتر است. در این مطلب به بررسی انواع چکیده و نحوه نگارش آن خواهیم پرداخت.
چکیده مقاله چیست؟
چکیده مقاله معمولا پاراگرافی در حدود 300 کلمه یا کمتر است. یک چکیده مناسب بایستی موارد زیر را در بر گیرد:
- هدف کلی تحقیق و مشکل یا مشکلات بررسی شده در مقاله
- طراحی پایه تحقیقات
- یافته‌های اصلی و یا روندهایی که در طول تحقیقات و آنالیز نتایج تحقیق به دست آمده است.
- خلاصه مختصری از تفاسیر و نتایج تحقیقات.
انواع چکیده مقاله
برای شروع نوشتن چکیده مقاله بایستی ابتدا نوع چکیده مورد نیاز خود را تشخیص دهید. در حالت کلی چهار نوع چکیده برای مقالات موجود است.
چکیده انتقادی
چکیده انتقادی، علاوه بر این که یک توضیح کلی در رابطه با یافته‌ها و اطلاعات تحقیق در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد، ارزیابی یا نظریه‌ای را در رابطه با در دسترس بودن و مناسب بودن تحقیقات، قابل اعتماد بودن آن و یا کامل بودن تحقیق در خود می‌گنجاند. محقق مقاله را مورد ارزیابی قرار می‌دهد و معمولاً آن را با کارهای دیگران که دارای موضوع مشابهی هستند، مقایسه می‌کند. چکیده انتقادی معمولاً شامل 400 الی 500 کلمه است. به ندرت ممکن است کسی برای چکیده مقاله خود از نوع چکیده انتقادی استفاده کند.
چکیده توصیفی
چکیده توصیفی، نوع اطلاعات موجود در کار را نمایش می‌دهد. این نوع چکیده هیچ ارزیابی و حتی نتیجه و یافته‌های تحقیق را دربرنمی‌گیرد. این نوع از چکیده شامل کلمات کلیدی تحقیق و برخی اوقات هدف تحقیق، روش به کار گرفته شده در تحقیق و زمینه تخصصی آن را مشخص می‌کند. این نوع از چکیده در واقع ضرورتاً شامل خلاصه‌ای از تحقیقات خواهد بود و ارائه اطلاعات دیگر اختیاری است. چکیده توصیفی معمولاً بسیار کوتاه است و شامل حداکثر 100 کلمه خواهد بود.
چکیده حاوی اطلاعات( رایج‌ترین نوع چکیده)
رایج‌ترین نوع چکیده مقاله، ارائه چکیده حاوی اطلاعات است. این نوع از چکیده مقاله و اثر نویسنده را مورد انتقاد قرار نمی‌دهد ولی اطلاعات ارائه شده در آن بیشتر از چکیده توصیفی است. یک چکیده مناسب از این نوع می‌تواند در مواردی به عنوان جانشین خود مقاله کاربرد داشته باشد. محقق تمام مباحث اصلی و نتایج مهم و همچنین شواهد موجود در تحقیق را ارئه می‌دهد. چکیده حاوی اطلاعات علاوه بر این که شامل اطلاعاتی است که در چکیده توصیفی یافت می‌شود( هدف، روش تحقیق و حوزه تخصصی)، همچنین شامل یافته‌ها، نتایج و پیشنهاداتی برای محققان آینده خواهد بود. تعداد کلمات این نوع چکیده متفاوت است ولی معمولاً بیشتر از 300 کلمه نخواهد بود.
چکیده برجسته
چکیده برجسته به طور اخص برای جلب نظر خواننده نسبت به مطالعه مقاله، تهیه می‌شود. در این نوع چکیده لزومی به ارائه تصویر کاملی از مقاله وجود ندارد و در واقع به طور هدفمندی این کار انجام نمی‌شود( تا خواننده را مجاب به خواندن تمام مقاله سازند). به دلایل مذکور این نوع از چکیده نمی‌تواند مستقل از مقاله و یا به عنوان جایگزینی برای مقاله به کار برده شود. استفاده از این نوع چکیده در کارهای حرفه‌ای و آکادمیک به ندرت قابل مشاهده است.
نحوه نوشتن چکیده مقاله
با وجود این که چکیده مقاله دارای انواع مختلفی است، در ادامه به بررسی چگونگی نوشتن چکیده در رایج‌ترین شکل آن می‌پردازیم.
-
هدف خود را تشخیص دهید.
به عنوان مثال فرض کنید شما در حال نگارش مقاله‌ای تحت عنوان “ارتباط بین میزان غذا و نمرات پایین در مدرسه” هستید. باید بدانید این مسئله چرا مهم است؟ با انجام این تحقیقات چه مسئله‌ای حل خواهد شد؟ خواننده می‌خواهد بداند چرا مقاله شما مهم است و هدف آن چیست. چکیده توصیفی خود را با در نظر گرفتن سوالات زیر تکمیل سازید.
- چرا شما چنین موضوعی را برای تحقیقات انتخاب کردید؟
- چگونه به نتایج خود دست یافتید؟
- چه چیزی را با انجام تحقیقات به دست آوردید؟
- چرا این مقاله و یافته‌های شما مهم است؟
- به چه علت مخاطب بایستی کل مقاله شما را مطالعه کند؟
-
مشکل موجود را توضیح دهید.
چکیده‌ها بیانگر مشکل موجود در پس مقاله و موضوع شما هستند. به این موضوع به عنوان مشکل اصلی که تحقیق یا پروژه شما به آن توجه کرده است، نگاه کنید. برخی اوقات می‌توانید مشکل موجود را با انگیزه‌های خود ترکیب کنید ولی بهتر است این دو موضوع را از هم جدا سازید و به شکل واضحی به بیان هرکدام بپردازید.
- مقاله شما در حال حل کردن یا بهتر کردن چه مشکلی است؟
- حوزه کلی تحقیق شما چیست؟
- ادعا یا استدلال اصلی شما چیست؟
-
روش تحقیق خود را توضیح دهید.
پس از این که هدف، انگیزه و مسئله اصلی تحقیقات خود را مشخص ساختید، زمان آن رسیده است که یک دید کلی از چگونگی انجام گرفتن تحقیق خود را ارائه دهید. در صورتی که مقاله شما یک مقاله دست اول است، روش کار خود را توصیف کنید و در صورتی که مقاله شما مروری است، توضیح مختصری را ارائه دهید.
- تحقیق خود را توضیح دهید و متغیرها و روش خود را مشخص سازید.
- شواهدی را که باید برای تأیید ادعای خود داشته باشید توصیف کنید.
- مروری بر مهمترین منابع خود داشته باشید.
-
یافته تحقیق خود را مشخص سازید.
این مرحله جایی است که شما چکیده خود را بین چکیده توصیفی و چکیده حاوی اطلاعات متمایز می‌سازید. در یک چکیده حاوی اطلاعات شما بایستی نتایج تحقیقات خود را ارائه دهید.
- از تحقیق یا مطالعه خود به چه پاسخی رسیدید؟
- آیا فرضیه یا استدلال شما پشتیبانی شد؟
- یافته‌های اصلی شامل چه مواردی است؟
-
نتایج به دست آمده را ارائه دهید.
این مرحله بایستی چکیده مقاله شما را به پایان برساند و خلاصه تحقیقات شما را تکمیل سازد. در این قسمت به معنای کلی یافته‌های خود و اهمیت کلی تحقیق بپردازید. این نوع نتیجه گیری می‌تواند در هر دو نوع چکیده توصیفی و چکیده حاوی اطلاعات به کار برده شود. ولی در چکیده حاوی اطلاعات بایستی تنها به سوالات زیر پاسخ دهید:
- پیامدهای کار شما چیست؟
- آیا نتایج شما کلی است یا بسیار خاص؟
چکیده نباید شامل موارد زیر باشد:
- پیش زمینه طولانی و یا اطلاعات محتوایی
- عبارات زائد، قیدها و صفت‌های غیرضروری و اطلاعات تکراری
- کلمات اختصاری یا مخفف
- ارجاع دادن به مقالات دیگر( به عنوان مثال: تحقیقات نشان داده است که…)
- استفاده از عبارت “و غیره” و یا جملات ناقص
- اصطلاحات به خصوص که ممکن است برای خواننده مبهم باشد.
- استناد به کارهای دیگر
- هرگونه تصویر، شکل، جدول و نمودار و یا ارجاع دادن به آنها
به نظر شما رایج ترین نوع چکیده استفاده شده در مقاله‌هایی که در ایران تهیه می‌شود، شامل کدام نوع است؟
