تاثیر استناد (Citation Impact)، کاربرد استناد در مطالعات پژوهشی را برآورد می‌کند. Citation Impact نتیجه تحلیل استنادی (Citation Analysis) یا کتاب‌سنجی (Bibliometric) است. از جمله معیارهایی که از تحلیل استنادی حاصل شده‌اند، می‌توان به تعداد استنادات برای یک مقاله واحد، یک نویسنده و یک مجله آکادمیک اشاره کرد.
Citation Impact در سطح مقاله
یکی از مهم‌ترین معیارهای استناد، تعداد استناد به یک مقاله در سایر مقالات، کتب یا منابع دیگر (هم‌چون پایان‌نامه‌ها) است. نرخ استناد به شدت به رشته و تعداد فعالان حوزهٔ مربوطه بستگی دارد. برای مثال تعداد دانشمندان حوزه عصب‌شناسی بیشتر از ریاضی است و عصب‌شناسان در مقایسه با ریاضی‌دانان مقالات بیشتری منتشر می‌کنند از این رو به مقالات عصب‌شناسی بیشتر از مقالات ریاضی استناد می‌شود. به همین ترتیب، استناد به مقالات مروری بیشتر از مقالات پژوهشی عادی است چرا که نتایج بسیاری از مقالات را خلاصه می‌کنند. به همین ترتیب شاید علت آن که مقالات دارای عناوین کوتاه‌تر استنادات بیشتری را دریافت می‌کند هم این باشد که آن‌ها معمولاً حوزه گسترده‌تری را پوشش می‌دهد.
پراستنادترین مقالات
پراستنادترین مقاله، مقالهٔ کلاسیک اولیور لاوری است که نحوه بررسی اندازه‌گیری غلظت پروتئین‌ها را شرح می‌دهد. این مقاله از سال ۲۰۱۴ تاکنون بیش از ۳۰۵۰۰۰ بار مورد استناد قرار گرفته است. در حالی که ۱۰ مقاله پراستناد همگی بیش از ۴۰۰۰۰ استناد داشته‌اند. برای قرار گرفتن در لیست ۱۰۰ مقاله برتر در سال ۲۰۱۴ داشتن ۱۲۱۱۹ استناد الزامی بود. با استناد به پایگاه داده وب‌ساینس تامسون رویترز با بیش از ۵۸ میلیون آیتم تنها ۱۴۴۹۹ مقاله (تقریباً ۰.۰۲۶ درصد) در سال ۲۰۱۴ بیش از ۱۰۰۰ استناد داشته‌اند.
![یکی از نکاتی که باید درباره‌ی Citation Impact در نظر داشت این است که ضریب تاثیر مجلات به شدت تحت تأثیر تعداد اندک مقالات پراستناد قرار می‌گیرد. در مجموع اکثر مقالات منتشر شده در فاصله سال‌های ۲۰۱۴-۲۰۱۳ استنادات کمتری نسبت به آنچه ضریب تأثیر نشان می‌دهد دریافت کرده‌اند. دو مجله نیچر [آبی] و PLOS One [نارنجی] به ترتیب مجلات پراستناد و کم‌استناد را نشان می‌دهند. توجه داشته باشید که تأثیر بالای استناد مجله نیچر ناشی از انتشار نسبتاً پایین مقالات پراستناد است. این تصویر سال ۲۰۱۶ اصلاح شده است.](https://jhub.ir/wp-content/uploads/2018/05/Journal_impact_factor_Nature_Plos_One.jpg)
Citation Impact در سطح مجله
ضریب تأثیر مجله (JIFs) معیاری برای اندازه‌گیری متوسط تعداد استنادات در سال جاری به مقالات منتشر شده در طول دو سال گذشته در یک مجله است. با این حال ضرایب تأثیر بالا برای مجلات اغلب بر پایه تعداد معدودی مقاله با استناد بسیار بالا هستند. برای مثال اکثر مقالات مجله نیچر (با ضریب تأثیر ۳۸.۱ در سال ۲۰۱۶) در طول سال ارجاع تنها ۱۰ تا ۲۰ بار مورد استناد قرار گرفتند (شکل بالا را ببینید). مجلات دارای ضریب تأثیر پایین (به عنوان مثال مجله PLOS One با ضریب تأثیر ۳.۱) مقالات زیادی را منتشر می‌کنند که ۰ یا ۵ بار به آن‌ها استناد می‌شود اما تعداد مقالات پراستناد منتشر شده توسط آن‌ها معدود است.
JIFها اغلب به عنوان معیاری برای سنجش کیفیت مجله یا حتی مقاله به غلط تفسیر می‌شوند. JIF یک معیار سنجش سطح مجله است نه معیار سنجش سطح مقاله، بنابراین استفاده از آن برای تعیین تأثیر یک مقاله واحد از نظر آماری نامعتبر داست. توزیع استناد در مجلات از نوع توزیع چوله است زیرا اکثر استنادات ناشی از تعداد معدودی از مقالات است (شکل بالا را ببینید). بنابراین برخی مجلات انتشار ضریب تأثیر خود را متوقف ساخته‌اند به عنوان مثال مجلات انجمن میکروبیولوژی آمریکا.
Citation Impact در سطح نویسنده
کل استنادات یا میانگین تعداد استنادات در هر مقاله را می‌توان برای یک نویسنده یا پژوهش‌گر واحد گزارش کرد. معیارهای متعدد دیگر که فراتر از شمارش ساده استنادات می‌باشند برای ارزیابی دقیق Citation Impact یک محقق واحد پیشنهاد شده‌اند. بهترین معیارهای شناخته شده عبارتند از شاخص اچ و شاخص جی. هر معیار مزایا و معایبی دارد؛ از سوگیری تا وابستگی به رشته‌ی مطالعاتی و محدودیت‌های منابع داده‌ای استناد.
جایگزین‌ها
رویکرد جایگزین برای اندازه‌گیری تأثیر یک محقق، متکی بر داده‌هایی نظیر تعداد دانلودها از ناشران و تحلیل عملکرد استناد است.
در اوایل سال ۲۰۰۴، BMJ تعداد دفعات مشاهده مقالات خود را برای مشخص ساختن این‌که این تعداد تا چه اندازه با تعداد استنادات ارتباط دارند، منتشر کرد. در سال ۲۰۰۸ مجله تحقیقات اینترنتی پزشکی انتشار تعداد مشاهدات و توییت‌ها را آغاز کرد. بررسی تعداد توئیت ها ثابت کرد که می توان از این مقدار برای ارزیابی مقالات پر استناد استفاده کرد، همین مسئله باعث شد که پارامترهای «Twimpact factor» و همچنین Twinex برای ایم بررسی ها پیشنهاد شوند. پارامتر «Twimpact factor» برابر با تعداد توییت‌های دریافت شده طی هفت روز اول انتشار و پارامتر Twinex رتبه‌ی درصدی Twimpact factor یک مقاله است.
در واکنش به نگرانی‌های روافزون در رابطه با استفاده نامناسب از ضریب تأثیر مجلات برای ارزیابی خروجی‌های علمی و خود دانشمندان، دانشگاه مونترال، کالج سلطنتی لندن، PLOS ،eLife، مجله EMBO، جامعه سلطنتی، مجلات نیچر و ساینس استاندارد توزیع استنادات را به عنوان جایگزینی برای ضریب تأثیر پیشنهاد کردند.
مقالات دسترسی آزاد
مقالات دسترسی آزاد (OA) بدون هیچ هزینه‌ای در دسترس خوانندگان قرار دارند، بنابراین باید به دفعات بیشتری مورد استناد قرار گیرند. در حالی که این مسئله در تضاد با برخی مطالعات تجربی و مشاهداتی است؛ شواهد اخیر نشان می‌دهند مجلات OA در مقایسه با مجلات غیر OA استنادات بسیار بیشتری دارند (مقدار میانه ۱۵.۵ در مقابل ۱۲). بنابراین انتشار مقاله در یک مجله OA برای دریافت استنادات بیشتر بهتر است.
بهبودهای اخیر
یکی از بهبودهای مهم در مطالعه‌ی Citation Impact کشف جامعیت یا آن دسته از الگوهای تاثیر استناد است که رشته‌های مختلف علوم، علوم اجتماعی و انسان‌شناسی را پوشش می‌دهد. برای مثال مشخص شده است که تعداد استنادات دریافت شده توسط یک مقاله که یک بار به شکل مناسب با استفاده از میانگین آن برای مقالات منتشر شده در همان رشته و در همان سال تغبیر مقیاس می‌دهد، از توزیع لگاریتمی–نرمالی تبعیت می‌کند که برای همهٔ رشته‌ها مشابه است. این یافته معیار Citation Impact فراگیر را پیشنهاد می‌کند که شاخص اچ را از طریق تغییر مقیاس مناسب تعداد استنادات و مرتب‌سازی دوباره مقالات توسعه می‌دهد. با این حال محاسبه یک‌چنین معیار فراگیری مستلزم گردآوری داده‌های استناد و آماره‌های گسترده برای هر رشته و سال است. ابزارهای انبوه‌سپاری اجتماعی نظیر علم‌سنجی برای پاسخ به این نیاز پیشنهاد شده است.
تحقیقات نشان می‌دهد تأثیر یک مقاله را می‌توان نه فقط با استفاده از معیارهای علمی یک مقاله بلکه از طریق عوامل ظاهری تا اندازه‌ای توضیح داد. عوامل وابسته به زمینهٔ مطالعاتی معمولاً به‌عنوان مشکلی در نظر گرفته می‌شوند که نه تنها هنگام مقایسه رشته‌های علمی مختلف بلکه در زمان مقایسه حوزه‌های مطالعاتی متفاوت در یک رشته علمی نیز باید برطرف شوند. برای مثال در پزشکی، از میان عوامل دیگری که باید مورد توجه قرار گیرند تعداد نویسندگان، تعداد ارجاعات، طول مقاله و وجود علامت دو نقطه در عنوان بر تأثیر مقاله اثرگذارند. همچنین دخالت پژوهش‌گران در رفتارهای پرسش‌برانگیز از نظر اخلاقی به منظور افزایش تعداد استنادات به مقالات خود نیز پیشنهاد شده است.
یشاخص‌گذاری استناد خودکار ماهیت مطالعه تحلیل استنادی را تغییر داده است و اجازه تجزیه و تحلیل میلیون‌ها استناد برای استخراج الگوهای بزرگ‌مقیاس و کشف دانش را می‌دهد. اولین نمونه از یشاخص‌گذاری استناد خودکار CiteSeer بود و به دنبال آن گوگل اسکالر مطرح شد. اخیراً مدل‌های پیشرفته برای تحلیل پویای کهنگی استناد پیشنهاد شده‌اند. از مدل مؤخر حتی به عنوان ابزار پیش‌گویانه برای تعیین استناداتی که ممکن است در هر زمان از طول عمر مجموعه‌ای از مقالات به دست آیند نیز استفاده می‌شود.
طبق نظر ماریو بیاجیولی: کلیه سیستم‌های ارزیابی علمی ممکن است مورد سوءاستفاده قرار بگیرند. قانون گودهارت […] می‌گوید وقتی یک ویژگی اقتصاد به عنوان شاخصی برای اقتصاد در نظر گرفته می‌شود، سپس استفاده از آن به عنوان شاخص به شکل غیرمنتظره متوقف می‌شود چرا که مردم شروع به بازی گرفتن و سوءاستفاده از آن می‌کنند.
