سرقت علمی

بسیاری از مردم سرقت علمی را معادل با کپی کردن آثار کاری دیگران و یا اقتباس از ایده‌های آن‌ها می‌دانند. در حالی که واژه‌هایی همچون “کپی” و “اقتباس” کراهت این قانون‌شکنی و تجاوز را تا حدودی پنهان می‌کنند. بسیاری از تحقیقات علمی به این نتیجه رسیده‌اند که سرقت علمی یک شاخه‌ مهم از نقض اخلاقیات نشر به حساب می‌آید.

مواردی که می‌توان از آن‌ها به عنوان سرقت علمی نام برد:

با استناد به دیکشنری آنلاین merriam-webster موارد زیر را می‌توان به عنوان سرقت علمی به شمار آورد:

·        دزدیدن یا استفاده از سخنان یا ایده‌های افراد دیگر.

·        استفاده از محصولات دیگران بدون استناد به منابع آنها.

·        مرتکب شدن به سرقت ادبی.

·        ارائه دادن یک محصول یا ایده‌ی اولیه که از منابع دیگر نشأت گرفته‌ است.

به عبارت دیگر سرقت علمی عبارت است از استفاده از ایده‌ها، عملیات، نتایج و حتی سخنان یک فرد دیگر بدون استناد به منبع صحیح آنها. در یک تقسیم‌بندی کلی‌تر می‌توان سرقت علمی را به دو دسته‌ی “سرقت از ایده‌ها” و “سرقت از مکتوبات” طبقه‌بندی کرد. سرقت علمی علاوه بر تخطی از قوانین حق نشر، به نوعی خطای انسانی نیز به شمار می‌رود که اصول اخلاقیات را زیر سوال می‌برد. مجازات سرقت علمی طبق قوانین هر کشور می‌تواند متفاوت باشد.

موارد دیگری که برخی محققان از آن‌ها یاد کرده‌اند و رعایت نکردن آنها به نوعی سرقت علمی به شمار می‌رود به شرح زیر است:

نقل قول:

در صورت آوردن نقل قول مستقیم از شخصی خاص در نوشته‌ها حتما باید آن مطلب را در داخل گیومه قرار داد و بعد از آن  اسم منبع را به طور کامل نوشت. همچنین باید توجه کرد که برخی منابع مجوز نقل قول ندارند و نمی‌توان از آنها در جاهای دیگر استفاده کرد.

مرجع نقل قول:

مرجع نقل قول باید به درستی ذکر شود در غیر این صورت نویسنده مرتکب سرقت علمی شده است.

استفاده از نتایج دیگران:

ارائه نتایج کار شخص دیگر و یا استفاده از نمودارها و جداول، حتما باید با استناد به منابع اصلی صورت گیرد.

کپی کردن:

کپی کردن از نتایج یا سخنان شخص دیگر با تغییرات اندک در ساختار جملات بدون اشاره به منبع اصلی، نوع دیگری از سرقت علمی است.

استفاده از جملات تکراری در مقاله:

کپی کردن قسمتی از جملات یک مقاله در بخش‌های مختلف با وجود این که جرم به حساب نمی‌آید، کار پسندیده‌ای نیست و بهتر است به اصل جمله در مقاله ارجاع داده شود.

با این وجود بسیاری از موارد ذکر شده به عنوان سرقت علمی، با ارائه منابع صحیح آنها اجتناب پذیرند. اذعان به این موضوع که اصل سخنان ذکر شده در یک سخنرانی یا کتاب، برگرفته از کدام منابع هستند، برای اجتناب از سرقت علمی کافی است.

سرقت علمی در مجلات

مجلات علمی با اهداف گوناگونی منتشر می‌شوند. به عنوان مثال مجله‌های پزشکی با انتشار نتایج تحقیقات انجام شده در این حوزه، قصد افزایش سطح سواد عمومی در زمینه پزشکی و افزایش سلامت جوامع را دارند.

در بسیاری از حوزه‌ها همچون موضوعات ادبی و علوم انسانی، نویسنده‌های مختلف دیدگاه‌ها و واکنش‍های متفاوتی در رابطه با موضوعات مشابه دارند. نویسنده مجلات علمی در زمینه‌های مذکور، قصد دارند با استفاده از به کار بردن نظرات مختلف محققان در مجلات، دیدگاه هرکدام را به تصویر بکشند. به این منظور نوشتن عین نقل قول محققان در هر باب، عملی ضروری به شمار می‌رود (در صورت کوچکترین تغییر در جملات، امکان تفسیرهای اشتباه وجود دارد).

مخاطب مجله‌های علمی اغلب پژوهشگرانی هستند که قصد دارند از اطلاعات خالص و مبتنی بر شواهد مجله‌ها استفاده کنند. به همین منظور نویسندگان و محققان در این زمینه بیشتر از هر چیز دیگری نیاز دارند تا یک گزارشگر و مشاهده‌کننده خوبی باشند و عین حوادث اتفاق افتاده را به ثبت برسانند. بر خلاف نوشته‌های ادبی، نویسندگان در این حوزه باید به طور کامل از معتبر بودن منابع مکتوبات خود اطمینان حاصل کنند و نظر خود را در نتایج تحقیقات تاثیر ندهند. در زمینه نوشته‌های علمی بر خلاف موضوعات ادبی، تا جایی که نویسنده بتواند عادلانه و بدون غرض نتایج را منعکس کند، لزومی به استفاده دقیق از عین گفته‌های محقق وجود ندارد و اصل “انتقال صحیح محتوا” است. درواقع در این حوزه اهمیت محتوا بیشتر از منبع آن است و نویسنده باید بکوشد مطلب را به ساده‌ترین شکل ممکن و بدون استفاده از اصطلاحات پیچیده به خواننده انتقال دهد.

در زمینه مقالات علمی استفاده از لغات و گرامر صحیح، تا جایی که محقق بتواند منظور نویسنده را درک کند، اهمیت چندانی ندارد. نویسنده حتی می‌تواند از جملات مقالات دیگر (و نه از ایده‌های اصلی)، برای توضیح بیشتر همان مطلب استفاده کند؛ البته که نویسنده برای این که بتواند چنین کاری انجام دهد باید مقاله مذکور را به درستی درک کرده باشد؛ به این دلیل که ضربه‌‌ای که نویسنده با برداشت اشتباه خود به کار اصلی می‌زند بسیار بدتر از سرقت علمی در معنای ظاهری آن است.